Modele współpracy międzysektorowej

Powszechnie wiadomo, iż jednym z głównych czynników poprawy jakości życia mieszkańców jest zapewnienie wysokich standardów mieszkaniowych. Potrzeba egzystencjalna jaką jest niezbędność posiadania mieszkania często ma wpływ na inne sektory życia społecznego ludności takich jak np.: chęć założenia rodziny. Niestety w przypadku Polski, od dłuższego czasu dominuję niski poziom zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli. Najczęściej ten problem można zauważyć w miastach.  

Zwracając uwagę na statystyki można zauważyć, iż w 1990 r. liczba mieszkań komunalnych w Polsce wynosiła 1980,3 tys., stanowiąc 16,7 % ogółu zasobu mieszkaniowego. Od tamtej pory liczba ta nieustannie spada, przykładem tego jest rok 2016, gdzie liczba lokali stanowiła 10,6% ogółu mieszkań. Taka sytuacja może zostać określona niewykorzystaniem potencjału obszarów bądź złym zarządzaniem. Małe zainteresowanie polityką mieszkaniową jest szczególnie zauważalne w przypadku mieszkań komunalnych, których liczba ciągle maleje. 

Innym ważnym problemem z jakim boryka się państwo jest znaczna ilość pustostanów. Powracając do danych statystycznych, w 2016 roku największa liczba lokali niezamieszkałych dominowała w Warszawie (8,9 tys., co dawało10,5% zasobu gminy), Łodzi (7,0 tys., co stanowiło 14,0% zasobów gminy), Wrocławiu (1,8 tys., dające 5,6% ogółu mieszkań gminy), Katowice (1,8 tys., czyli 11,0%) oraz w Bytomiu i Szczecinie (odpowiednio 1,5 tys.-11,1% oraz 1,3 tys.- 6,7%). Przyczyną tegoż zjawiska w znacznej mierze jest niewłaściwa polityka czynszowa, gdzie przeważają nieekonomiczne stawki niedostosowane do standardów lokali. Konsekwencją są utrudnienia w poprawie warunków mieszkaniowych.  

Raport posiada również informacje dotyczące mieszkań socjalnych, a raczej ich brakach w przestrzeni i życiu społecznym. Lokale te są niezbędne dla najbiedniejszych gospodarstw oraz dla osób, którzy zostali eksmitowani. Deficyt mieszkań niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji jakimi są m.in.: blokady procedur eksmisyjnych.  

Autorzy tekstu zwrócili również uwagę na inne aspekty polityki mieszkaniowej w Polsce takie jak np.: dodatki mieszkaniowe, prywatyzacja mieszkań gminnych, mieszkania dla seniorów, Wieloletnie programy gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy czy chociażby społeczne budownictwo czynszowe i towarzystwa budownictwa społecznego. 

"Organizator społeczności lokalnej w centrum usług społecznych" to opracowanie podejmujące temat obowiązków i zadań pełnionych przez organizatora społeczności lokalnej. Tekst punktuje również zagrożenia związane z organizowaniem społeczności lokalnej i sposoby na ich uniknięcie. Praca jest elementem pakietu edukacyjnego "Jak utworzyć i prowadzić centrum usług społecznych".  

Pierwszy rozdział opracowania dotyczy pracy środowiskowej. Autorzy wymieniają w nim zadania należące do centrum usług społecznych. Praca środowiskowa zostaje w tym rozdziale zdefiniowana jako "usługa społeczna adresowana do większej grupy społecznej". Autorzy wymieniają trzy podstawowe wymiary, do których odnosi się organizowanie społeczności lokalnej - wymiar uprzedzający, mający na celu wspieranie właściwego rozwoju społeczności, przed wystąpieniem zagrożenia; wymiar hamowania, polegający na podejmowaniu działań, gdy widoczne są drobne oznaki zagrożenia; wymiar interwencji, stosowany, gdy trudne sytuacje już wystąpiły, polegający na prowadzeniu działań mających zapobiec ich pogłębianiu oraz na naprawianiu sytuacji. W pierwszym rozdziale określone zostają również zasady organizowania społeczności lokalnej - korzystanie z prowadzonych usług ma być dostępne dla wszystkich mieszkańców, prowadzone działania mają być ukierunkowane i prowadzone według określonych standardów.  

Kolejny rozdział porusza tematykę zadań i ról organizatora społeczności lokalnej, rozpoczynając od aspektów prawnych, zgodnie z którymi osoba pełniąca takie stanowisko powinna: posiadać wyższe wykształcenie, posiadać doświadczenie, posiadać II stopień specjalizacji w zawodzie pracownika socjalnego, posiadać zaświadczenie o niekaralności. Przedstawiona zostaje również pula umiejętności niezbędnych do wykonywania zawodu organizatora sieci społecznych - są to między innymi umiejętności interpersonalne oraz umiejętności działania w sferze publicznej. Zdefiniowana zostaje również rola organizatora działań społecznych. Za podstawową formę jego działalności uznane zostaje prowadzenie animacji lokalnej, która ma na celu niesienie pomocy w rozwiązywaniu lokalnie występujących problemów. Animator lokalny ma aktywizować mieszkańców, zachęcać do działania i inicjować powstawanie grup obywatelskich. Później autorzy tekstu charakteryzują ramy działania organizatora społeczności lokalnej na podstawie ustawy o CUS. W tekście podkreślone jest znaczenie pracy środowiskowej jako elementu istotnego dla rozwiązywania problemów społecznych oraz tworzenia wspólnoty lokalnej.  

W następnej części pracy omówiony jest cały proces organizowania społeczności lokalnej i wymienione są jego poszczególne etapy. Rozdział czwarty podejmuje temat społeczności i lokalności jako przestrzeni pracy środowiskowej. Wyróżnione zostają podziały społeczności o charakterze terytorialnym oraz kategorialnym oraz różnice w sposobach prowadzenia działania wśród konkretnych grup. Rozdział piąty stanowi omówienie narzędzi wspierających, z których korzysta organizator społeczności lokalnej. Pokreślone zostaje znaczenie wolontariatu jako bardzo istotnego narzędzia.  

Ostatnia część opracowania koncentruje się na szansach i zagrożeniach realizacji usług środowiskowych. Autorzy trafnie stwierdzają, że organizowanie społeczności lokalnych daje szansę na trwałe utrzymanie aktywności społecznej, która dotychczas pobudzana była krótkotrwale, za pomocą pracy projektowej. Podkreślają również jednak, że praca środowiskowa to żmudny proces, którego efekty nie są widoczne od razu, wymagający dużego wkładu i zaangażowania od wszystkich partycypantów, co może zrażać i zniechęcać niektóre osoby. Problemem może być również brak partnerów społecznych lub instytucji chcących wesprzeć prowadzone działania. 

Reasumując, informacje płynące z omawianego opracowania stanowią istotny kontekst dla osób zainteresowanych prowadzeniem działań wśród społeczności lokalnej. Praca jest napisana w sposób przejrzysty i zrozumiały, porusza wszystkie niezbędne aspekty podejmowanego tematu. Wyciągnięte przez autorów wnioski są bardzo sensowne i sformułowane w sposób obiektywny. 

Autorzy publikacji zwrócili uwagę na założenia zarządzania zintegrowanego, gdzie jedną z głównych też jest m.in.: zrównoważony rozwój poprzez powiązania pomiędzy gospodarką, społeczeństwem i środowiskiem. Ich zadaniem było wytłumaczenie zasad jakimi należy się posługiwać podczas planowania w jednostce oraz przedstawienie etapów tegoż procesu. Celem powstania materiału było przekazanie wiedzy jednostką samorządu terytorialnego z zakresu zarządzania rozwojem w sposób zintegrowany.   

Pierwsza część podręcznika posiada charakter teoretyczny, gdzie zostają wyjaśnione pojęcia dotyczące m.in.: obszarów funkcjonalnych, kapitału terytorialnego czy ukazanie zależności pomiędzy zarządzaniem, polityką oraz administracją. W przypadku drugiej części publikacji dominuję charakter praktyczny ukazujący etapy procesu planowania rozwoju, przykłady oraz schematy postępowania.  

Proces zarządzania zintegrowanego posiada szereg zasad, których przestrzeganie ma na celu usprawnienie realizacji projektów. Jedną z norm jest m.in. zasada rozwoju sustensywnego, która zakłada, iż cele społeczne, gospodarcze oraz środowiskowe powinny ze sobą współgrać, aby zapewnić wysoki poziom życia mieszkańcom jednostki. Innym przykładem założenia jest zasada partycypacji społecznej, która głosi, iż ważnym elementem w procesie decyzyjnym jest udział interesariuszy mających swój wkład w realizację projektów. Pozostałe zasady takie jak m.in.: zasada podejścia terytorialnego, zasada partnerstwa, zasada kompleksowego rachunku ekonomicznego czy zasada spójności dokumentów również zostały omówione w tekście publikacji.  

Jednym z atutów podręcznika jest szczegółowy opis metod stosowanych podczas zintegrowanego planowania rozwoju. Podstawą działania w trakcie tworzenia projektów jest przeprowadzenie diagnozy oraz prognozy sytuacji danej jednostki terytorialnej. W przypadku struktury diagnozy możemy mówić tu o następujących elementach: położenie geograficzne, sytuacja demograficzna, gospodarka finansowa, zasoby środowiska, walory kulturowe czy infrastruktura transportowa, środowiskowa oraz techniczna. Takie zestawienie pozwoli dostrzec problemu z jakimi boryka się jednostka oraz wyznaczyć potencjały danego miejsca.  

Innym przykładem działania jest jakościowa analiza SWOT. Metoda ta pozwala zobaczyć szanse, zagrożenia, mocne oraz słabe strony, które powinny zostać uwzględnione podczas tworzenia zintegrowanego projektu rozwoju. Ponadto istotnym aspektem planowania jest wyznaczenie wizji rozwoju (postęp jaki pragniemy zdobyć w jednostce) oraz misji działania (zadania oraz kompetencje jakie pozwolą nam osiągnąć wyznaczony cel). Poprzez te działania można przystąpić do identyfikacji celów strategicznych oraz operacyjnych czy chociażby dokonać mapowania interesariuszy.  

Szereg metod przedstawionych w publikacji oraz szczegółowe wyjaśnienie istoty zagadnienia jakim jest zintegrowane planowanie rozwoju, pozwoli w umiejętny sposób zrozumieć odbiorcy założenia tejże teorii. Chęć rozwoju jednostki, podwyższenia standardów życia mieszkańców czy chociażby poprawa stanu technicznego obiektów będzie niemożliwe bez współpracy sektorowej podczas sprawnego zarządzania w jednostkach samorządu terytorialnego.  

Śmiało można rzec, iż najtrudniejszym wyzwaniem dla polskiej administracji publicznej jest zarządzanie obszarami funkcjonalnymi w przestrzeni miejskiej. Celem powstania raportu była konieczność skumulowania wiedzy dotyczącej działania samorządu, aby ukazać niewłaściwie oraz dobre przykłady postępowania. Takie założenie było nakierowane na usprawnienie procesu zarządzania rozwojem w miastach oraz metropoliach.  

Jak wynika z publikacji, w 2016 roku gminy należące do zewnętrznych stref Miejskich Obszarów Funkcjonalnych prowadziły działania mające na celu sformalizowanie współpracy międzygminnej. Słowo “współpraca” najczęściej jest rozumiane jako dwustronne porozumienie pomiędzy ośrodkiem wojewódzkim, a okolicznymi gminami. Wspólne prowadzenie prac pomiędzy tymi instrumentami nie jest jednak łatwe z racji uprzedzeń, gdzie obie strony wzajemnie snują oskarżenia oraz podejrzenia. Przykładami prawidłowej integracji są Miejskie Ośrodki Funkcjonalne w Poznaniu, Szczecinie, Trójmieście oraz konurbacji górnośląskiej. Relacja te charakteryzują się wspólnym działaniem w celu rozwoju ośrodków miejskich wraz z poszanowaniem autonomii członków stowarzyszenia.  

Innym zjawiskiem zauważalnym w przestrzeni jest odsuwanie się ośrodków metropolitalnych jakimi są Warszawa oraz Kraków od własnych obszarów funkcjonalnych. Autorzy raportu tłumaczą to samowystarczalnością miast oraz niechęcią do rozwiązywania problemów w sąsiednich samorządach. Dodatkowo w obszarach funkcjonalnych, należy również zwrócić uwagę na temat jakim jest zarządzanie przez wchłanianie. Niektóre z miast, zamiast współpracować z gminami z najbliższego otoczenia, przyłączają ich tereny do własnych powodując ich “wchłonięcie”.  

Ponadto autorzy omówili w raporcie inne aspekty związane z zarządzaniem oraz współpracą w miejskich ośrodkach funkcjonalnych takie jak m.in: przedstawili idee Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych czy skomentowali zjawisko efektywnego transportu publicznego.