„Organizowanie społeczności lokalnej – metodyka pracy środowiskowej” Marka Rymszy i Barbary Bąbskiej jest drugim tomem poradnika z tytułowej serii, poświęconym metodologicznym i praktycznym zagadnieniom form pracy środowiskowej opartej na tzw. Modelu Organizacji Społeczności Lokalnej (OSL). Głównym adresatem poradnika są pracownicy lokalnych ośrodków pomocy społecznej, jednak wskazówki w nim zawarte dotyczące pracy na rzecz lokalnych społeczności mogą stanowić cenne źródło informacji zarówno dla  pracowników placówek kulturalnych i oświatowych jak i dla działaczy społecznych i wszelkich aktywizatorów życia społeczno-kulturalnego na poziomie lokalnym. W poszczególnych rozdziałach poradnika znajdziemy szczegółowe informacje dotyczące prac z Modelem OSL – począwszy od charakterystyki, diagnozowania oraz wyszukiwania adresatów działań, poprzez zastosowanie odpowiednich narzędzi przy realizacji działań, wyszukiwanie odpowiednich strategii pracy oraz kwestii dotyczących załatwiania spraw formalnych, a kończąc na konkretnych przykładach ukazujących zastosowanie Modelu OSL w praktyce (Swarzędz, Radomsko, Częstochowa). Treść poradnika jest przedstawiona w zwarty i wyczerpujący sposób. Jednym z tych elementów jest powtórzenie istotniejszych według autorów elementów tekstu na marginesie i wyszczególnione ich kolorem czerwonym. W poradniku zastosowano również ramki z różnymi kolorami tła, odpowiadającymi za trzy rodzaje odniesień do głównej części tekstu. Pierwsza ramka „Z życia wzięte” podaje konkretne przykłady z dokumentacji środowiskowych przeprowadzonych w ramach testowania podejścia OSL. W drugim rodzaju ramki przytaczane są kluczowe fragmenty Modelu OSL. Trzeci rodzaj ramki to odniesienia z literatury przedmiotu kluczowe dla działań środowiskowych. Zastosowanie kolorowych ramek pomaga lepiej zorientować się czytelnikowi w poszczególnych elementach poradnika – jedyne co może budzić pewne zastrzeżenia – z całą świadomością zastosowania autorskiej stylistyki graficznej poradnika – to ramki dotyczące literatury przedmiotu, w których użyto nasyconego koloru czerwonego. Nawet podczas krótszej lektury czytanie odniesień z czerwonych ramek jest męczącym dla oczu doświadczeniem. Poradnik Marka Rymszy i Barbary Bąbskiej jest dobrze opracowanym kompendium wiedzy dla każdego komu zależy na rozwoju swojej metodyki pracy środowiskowej oraz przybliżeniu pomocnych narzędzi, które mają pomóc w osiągnięciu zamierzonych na tym polu celów. Przybliżając założenia Modelu OSL poradnik akcentuje wywołanie trwałej zmiany społecznej i rozwoju wspólnoty – co niewątpliwie jest dojrzałym postulatem, stojącym w opozycji do wielu propagowanych współcześnie działań w przestrzeni kulturowej jakże często nacechowanych powierzchownością i oderwaniem od kontekstu lokalnej społeczności.  

“Któż z nas nie chciałby oddać głosu na inicjatywę zrzeszającą ludzi, innowacyjną i przyszłościową? Myślę, że każdy. Broszura ,,Dlaczego centrum usług społecznych?” jest skierowana do nas, czytelników, mieszkańców lokalnych oraz obywateli Polski. Tekst ma na celu zapoznanie z nowym projektem prezydenta RP, ale jego głównym celem jest przekonanie odbiorców do tejże jednostki organizacyjnej, a także przedstawieniem jej superlatyw, korzyści. W nawiązaniu do vacatio legis, czyli zapoznaniu się ze zmianami i przygotowaniu do nich, przedstawione są założenia, z którymi odbiorcy powinni się liczyć. Centrum Usług Społecznych (CUS) ma być miejscem, gdzie usługi będą skupione w jednym miejscu, a mieszkańcy dostaną wsparcie bez względu na okoliczności. Jest to projekt przede wszystkim dobrowolny, a nie przymusowy. CUS ma w zanadrzu wachlarz zmian, czyli: 

-Wszystkie opcje w jednej –poprzez połączone ze sobą instytucje, zespoły mają dostęp do wielu funkcji

-Wszyscy członkowie, w różnych grupach wiekowych otrzymają pomoc i wsparcie.

 Najważniejszą funkcją jest jednak integracja wspólnot, gmin i lokalnych społeczności, co uważam osobiście za bardzo dobry pomysł, ponieważ zniweluje to bariery między ludźmi oraz pozwoli na wyjście ze sfery samotności i da poczucie jedności ludziom, tego, iż nie są sami i są w dobrych rękach. CUS integrować będzie się także z instytucjami pobliskimi i zagranicznymi, tak, by dawać doświadczenie i zdobywać je. Nastawione na współpracę, ma pewne założenia, niezbyt wygórowane. Projekt to korekta pewnych błędów z przeszłości, tak jak funkcjonowanie OPS. CUS chce określić, czego brakuje mieszkańcom, na podstawie tego, co już posiadają. Bardzo celnym trafem jest koordynacja działań poprzez głęboką współpracę z innymi stowarzyszeniami i instytucjami. Broszura wspomina także, czym są usługi społecznej co należy przez nie rozumieć. Wspomina o zbieraniu i analizowaniu danych o nich. Zakłada, iż inicjatywa będzie miała na względzie dobro obywatela. Projekt chce inwestować w obywateli, gminy i społeczności i kapitał. 

 Wsparcie i integracja dla osób w różnych sferach życiowych i miejscach pozwoli na stworzenie więzi lokalnej i terytorialnej i poczuciu tożsamości a także zmniejszeniu izolacji.

Broszura ta jest częścią pakietu edukacyjnego „Jak utworzyć i prowadzić centrum usług społecznych”, sporządzonego przez Kancelarię Prezydenta RP. Powstała ona w związku z ustawą z 1 stycznia 2020r. o realizacji usług społecznych przez CUS – Centrum Usług Społecznych. Wyjaśnia, dlaczego diagnoza jest ważna i przedstawia krok po kroku jej realizacje. Mówi o tym, że powinna ona być źródłem informacji na temat społeczności oraz lokalnych instytucji i organizacji we wszystkich gminach. Zadaniem jej ma być identyfikowanie problemów i podawanie sposobu ich rozwiązywania. Władza centralna ma informować władze gminy o potrzebach jej mieszkańców, a Rada gminy na tej podstawie opracowuje program usług społecznych. Opracowywany przy pomocy diagnozy materiał ma służyć przez 5 lat i może być aktualizowany. Przed przekazaniem diagnozy władzom gminy, powinna ona być skonsultowana ze wspólnotą samorządową. Dobra diagnoza powinna zawierać: wieloaspektowość, kompleksowość, zróżnicowanie metod badawczych i partycypację. Przebieg diagnozy to planowanie, badanie i redagowanie raportu. Ważne jest zestawienie potrzeb i to, w jaki dostępny sposób można je zrealizować. Pytania powinny być odpowiednio sformułowane, a wskaźniki odpowiednie do założeń diagnozy. Wybór metod i technik badawczych zależy od tego, jakich informacji się poszukuje. Broszury powinny być powszechnie dostępne, przejrzyste i autentyczne Końcowy etap to ustalenie wspólnego stanowiska oraz wysłanie raportu z przebiegu konsultacji. Przygotowanie diagnozy przez podmiot zewnętrzny może być niewiarygodne ze względu na brak kontroli niedostateczny kontakt ze społecznością lokalną. Z kolei przeprowadzenie badań przez pracowników CUS – Centrum Usług Społecznych, obarcza ich dodatkowymi obowiązkami. Istnieje też ryzyko braku wsparcia przez władze lokalne. Uniknięcie tych zagrożeń jest możliwe, jeśli zbierze się kompetentny zespół ludzi z CUS – Centrum Usług Społecznych oraz władz lokalnych odpowiedzialnych za całość przedsięwzięcia. Gminy nie mają obowiązku tworzenia jednostek CUS – Centrum Usług Społecznych, mają tylko taką możliwość.  

Broszura jest częścią pakietu materiałów edukacyjnych zatytułowanego: „Jak utworzyć i prowadzić centrum usług społecznych”. W jego skład wchodzi siedem publikacji rozwijających najważniejsze zagadnienia związane z tworzeniem i funkcjonowaniem nowopowstałych centrów usług społecznych. Z dniem 1 stycznia 2020 roku weszły w życie przepisy ustawy o realizowaniu usług społecznych, a wraz z nimi zgoda na powstanie CUS. Po podpisaniu ustawy była ona przez kilka miesięcy przygotowywana do oficjalnego wejścia w życie. Kancelaria Prezydenta RP zleciła dwójce socjologów – Tomaszowi Kaźmierczakowi i Arkadiuszowi Karwackiemu – stworzenie materiału, który przybliży nową instytucję, zaproponuje sposoby zarządzania usługami społecznymi i nakreśli funkcje ważnych specjalistów: organizatorów i koordynatorów indywidualnych planów usług społecznych. Tak powstała opisywana broszura, zatytułowana: „Zarządzanie usługami w centrum usług społecznych”, dotycząca centrum usług społecznych zaprojektowanego jako instytucja „jednego okienka” i jego roli w lokalnej społeczności. Skupia się ona na konkretnych zadaniach CUS: integracji usług społecznych, rozbudowy ich lokalnej oferty, „szycia na miarę” – procesu świadczenia oraz koordynacji współpracy międzyinstytucjonalnej i międzysektorowej. Przedstawienie nowowprowadzonej ustawy oraz jej znaczenia dla społeczności zawarto w pierwszym podrozdziale tekstu. Autorzy odpowiadają, dlaczego wymaga ona zaangażowania i wprowadzenia w obieg publiczny.

 Pierwsza część broszury zawiera wiedzę głównie merytoryczną, która tworzy podstawę teoretyczną dla drugiej części, nazwanej przeze mnie praktyczną. Tłumaczy ona drogę zarządzania i koordynowania pracy w CUS oraz prezentuje prawdopodobne wyzwania, które pracownicy mogą napotkać na swojej drodze. Całość materiału zawarta w publikacji skierowana jest do osób zainteresowanych zarządzaniem i współtworzeniem centrów usług społecznych. Przekazuje podstawową wiedzę i możliwą drogę prowadzenia takiej instytucji; wraz z problemami ukazuje ich możliwe rozwiązania, wszystko przedstawione etapowo. Ciekawym elementem publikacji są wyróżnione kafelki z esencjonalną wiedzą. Zawarte są w nich najistotniejsze definicje, artykuły prawne i cechy niezbędne u pracowników CUS. Wprowadzają one urozmaicenie graficzne w tekście znajdującego się w broszurze.  

W broszurze przedstawiony zostaje temat współpracy międzysektorowej w ramach centrum usług społecznych. Źródłem zawartych w niej informacji jest ustawa o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (CUS), która zakłada współpracę CUS z lokalnymi usługodawcami wszystkich sektorów. Realizacji tej współpracy mają służyć najlepiej dopasowane do danej wspólnoty formy kooperacji pomiędzy CUS, a podmiotem zewnętrznym. W ustawie zostali wymienieni partnerzy dla CUS, są to: stowarzyszenia, fundacje, jednostki kościelne i wyznaniowe, spółdzielnie socjalne. Działalność podmiotów ma charakter non profit. Partnerami mogą być także osoby prawne i fizyczne prowadzące klasyczną działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku: organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa społeczne oraz klasyczne przedsiębiorstwa. Organizacje pozarządowe stanowią znaczną grupę zbiorowości podmiotów ekonomii społecznej. Ekonomia społeczna jest segmentem sfery publicznej obok takich elementów jak państwo demokratyczne, gospodarka rynkowa i społeczeństwo obywatelskie. Działania podejmowane w ramach ekonomii społecznej opierają się więc w dużej mierze na solidarności i współpracy, a nie na partykularyzmie i konkurencji, dlatego tak ważna jest współpraca CUS z podmiotami zewnętrznymi, które prowadząc działalność gospodarczą, zatrudniają przy tym m.in. osoby z grup wykluczonych społecznie. Z kolei u podstaw powołania CUS leży m.in idea zapewnienia powszechnego dostępu mieszkańców do usług społecznych. Ekonomia społeczna to w tym ujęciu sfera aktywności obywatelskiej i społecznej, która przez działalność gospodarczą i działalność pożytku publicznego służy: integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej oraz rozwojowi lokalnemu. Zasadniczą trudnością w realizacji współpracy międzysektorowej w ramach CUS może być brak odpowiednio kompetentnych świadczeniodawców. Pomimo, że liczba nowo powstałych przedsiębiorstw społecznych z roku na rok rośnie, średni okres ich efektywnego funkcjonowania nie jest zbyt długi. Wiele zależy od geograficznego lokalizacji danego CUS, dlatego tak istotne jest indywidualne zaplanowanie współpracy w każdym z obszarów (duże miasta, gminy wiejskie, miasta na prawach powiatu), które różnią się infrastrukturą usługową, potencjałem ekonomiczno-społecznym i w których współpraca przyjmie inny charakter. Współpraca międzysektorowa w ramach CUS powinna być realizowana na trzech płaszczyznach: kontraktowanie usług w ramach CUS, tworzenie partnerstw projektowych oraz koordynacja usług społecznych. Szczególną rolę odgrywać będą dwie zasady: współpracy i pomocniczości. Kontraktowanie usług społecznych przyjmie formę zakupu (zlecenia) realizacji określonych usług partnerom (organizacje pozarządowe oraz podmioty ekonomii społecznej), które działają na rzecz społeczności lokalnej. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje tryb konkursowy jako podstawowy tryb wyłonienia realizatorów zadań publicznych. W broszurze wspomniany jest zakres dotacji jakie może otrzymać podmiot, a także czas trwania współpracy. Zdaniem autorów, utworzeniu centrum usług społecznych powinna towarzyszyć działalność informacyjna upowszechniająca wiedzę o nowej formule odpowiadania na potrzeby społeczności. Dla efektywnego przebiegu współpracy, autorzy broszury rekomendują uruchomienie przy CUS stałego ciała dialogu i konsultacji partnerów zewnętrznych (potencjalnych usługobiorców centrum) w postaci forum partnerów, które stanie się mechanizmem lokalnego dialogu obywatelskiego. 

Publikacja dotyczy inicjatywy lokalnej na temat akcji „MASZ GŁOS”, a jej tytuł brzmi: „Jak wspólnie z władzami pracować nad swoimi pomysłami”. Jest to akcja, należąca do ogólnopolskiej inicjatywy, która wspiera mieszkańców w działaniach na rzecz ich najbliższego otoczenia. Publikacja omawia działania i przedsięwzięcia, jakie realizują członkowie danej społeczności lokalnej np. miasta, wsi czy osiedla, chcąc dokonać czegoś dobrego i pożytecznego dla swojej okolicy. Akcję tę podjęła Fundacja im. Stefana Batorego, która powstała w 2006r  w Warszawie. Jest ona skierowana do mieszkańców danej społeczności lokalnej, którzy pragną podzielić się swoimi propozycjami i sugestiami i chcą się wykazać aktywnym działaniem dla wspólnego dobra. Celem akcji „MASZ GŁOS” jest pomoc osobom z całej Polski we współpracy z samorządami oraz w wprowadzaniu stopniowych zmian i angażowaniu do aktywnych działań kolejnych osób. W publikacji zostały szczegółowo omówione wszelkie wytyczne, potrzebne do realizacji wybranych przedsięwzięć i projektów. Dużym walorem akcji „MASZ GŁOS” jest to, że mieszkańcy różnych społeczności lokalnych nie tylko zgłaszają swoje pomysły i koncepcje na wybraną działalność, ale również deklarują się i biorą udział w ich realizacji, poprzez świadczenia pracy, świadczenia pieniężne, rzeczowe lub inne oraz są odpowiedzialni za przyjęte na siebie zobowiązania. Ważnym zadaniem akcji „ MASZ GŁOS” jest pokazanie, że wszyscy ludzie mogą mieć udział w tym co się dzieje w ich powiecie czy gminie. Aktywność i pomysłowość obywateli, oraz dobra wola gminy są tutaj bardzo znaczące, aby wynik pracy ogółu mógł być korzystny i satysfakcjonujący. Kluczowym czynnikiem lokalnej inicjatywy jest ścisła współpraca z samorządami, opierająca się na wzajemnym zaufaniu i lojalności. W publikacji przedstawiono i podano ciekawe przykłady budowania współpracy między obywatelami, a urzędem gminy. Jednym z przykładów może być wybudowanie przez mieszkańców osiedla boiska do gry w siatkówkę, do którego urząd gminy dostarczył im potrzebne materiały. W treści publikacji omówione również zostały ważne działania lokalne, będące istotnym czynnikiem, który korzystnie wpływa na rezultat przyjętych przedsięwzięć. Przykładami takich działań związanych np. z infrastrukturą są m.in. naprawy ulic osiedlowych i chodników, wszelkie remonty szkół czy innych instytucji publicznych. Jeśli chodzi o kulturę, to przykładami mogą być np. renowacje zabytków, wyjścia do teatru czy prowadzenie działalności kulturalnej w placówkach edukacyjnych. Inicjatywa lokalna zajmuje się także podtrzymywaniem i upowszechnianiem tradycji narodowych, poprzez pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej. Działa również na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych, organizując np. wystawy starych, miejskich pocztówek. Inicjatywa lokalna prowadzi także działalność charytatywną, promującą wolontariat, organizując np. koncerty dla chorych dzieci. Upowszechnia także kulturę fizyczną, przygotowując zawody sportowe, jak biegi przełajowe czy turnieje piłki nożnej. Zajmuje się również działalnością turystyczną, do której należy m.in. organizacja wycieczek.  Inicjatywa lokalna działa także na rzecz ochrony zwierząt i przyrody, a do jej zadań należy np. budowa paśników dla dzikich leśnych zwierząt, jak również budek lęgowych dla ptaków. Publikacja zawiera opis podstawowych dokumentów, które są niezbędne przy podejmowaniu uchwały o inicjatywie lokalnej przez urząd gminy. W publikacji wyjaśnione jest dokładnie, kto i w jaki sposób może zgłosić inicjatywę lokalną, do której ogłoszenia obowiązkowe są dwa głosy, chociaż mile widziane jest poparcie, większej liczby głosów.  

Poniższa publikacja zawiera rekomendacje powstałe w wyniku refleksji z realizacji projektu "Z klasą o kulturze. Przekraczanie granic klasowych w partycypacji obywatelskiej”, prowadzonego przez Fundację Pole Dialogu we współpracy z Miejskim Domem Kultury w Ornecie.

Autorzy analizują zależność miejsca w strukturze społecznej z praktyką uczestnictwa w kulturze. Zauważają, że " Wykluczenie
kulturowe i społeczno-ekonomiczne są ze sobą silnie powiązane, a inkluzja kulturowa może stać się narzędziem zwiększania integracji społeczności i budowania podstaw rozwoju lokalnego. Dlatego tak ważne wydaje się uwzględnienie obok
płci, wieku, miejsca zamieszkania również przynależności klasowej potencjalnych odbiorców działań instytucji kultury.

Szkoła to miejsce, w którym uczniowie spędzają dużą część swojego życia. Uczą się , zdobywają kompetencje społeczne, zaspakajają tam swoje potrzeby - jedną z nich jest poczucie bezpieczeństwa.

Autorka w publikacji definiuje szczegółowo termin bezpieczeństwa, opisuje style zarządzania i przywództwa w szkole, w tym zarządzania partycypacyjnego. By przejść do zagadnienia zarządzania bezpieczeństwem w szkole.

Publikacja traktuje o szkole jako przestrzeni wspólnej dyrekcji, nauczycieli, uczniów, rodziców i otoczenia. To miejsce wspólnego rozwiązywania bieżących problemów i wprowadzania w życie pomysłów na zmiany. Publikacja jest napisana z myślę o dyrektorach/kach, nauczycielach/kach chcących stworzyć w swoich placówkach warunku do partycypacji uczniowskiej. Może być również czytana przez uczniów, gotowych pełnić rolę lidera zmiany w swoich szkolnych środowiskach.

Czytelnik/czytelniczka zapoznaje się w pierwszej części z definicjami, partycypacji publicznej, uczniowskiej, podstawami teoretycznymi jak i kogo włączać we współdecydowanie o szkole.Autorzy opierają swój opis o prawo jak i podstawę programową.

W kolejnym rozdziale opisują krok po kroku proces podejmowania decyzji, dobre praktyki oraz przeciwstawiają zbiór praktycznych narzędzi do wykorzystania we wprowadzaniu partycypacji w szkole.

Program który został opisany w Raporcie stanowi część działań związanych z projektem: „Rewitalizacja obszaru ul. Lubartowskiej i dawnego Podzamcza w Lublinie poprzez ożywienie gospodarcze obszaru za pomocą zintegrowanej poprawy zarządzania zasobem komunalnym, działań społecznych i poprawy stanu zabudowy zabytkowej – uzupełnienie Programu Rewitalizacji Lublina dla wskazanego obszaru”. Program opiera się na  danych badawczych min. pozyskanych przez analizę dokumentów oraz wywiady eksperckie. Tak uzyskaną wiedzę wykorzystano przy kształtowaniu modeli aktywizacji społecznej i kulturalnej formułujących program. Raport zawiera ponadto diagnozę problemową omawianego obszaru.  Znajdziemy w nim także opis podjętych od 2015 roku działań aktywizujących w tym obszarze miasta. 

Publikacja skierowana jest przede wszystkim do organizatorów procesów partycypacyjnych, skupia się bowiem na perspektywie formalnych inicjatorów takich działań. Poradnik zawiera wskazówki dot. przygotowania, przebiegu oraz radzenia sobie z realizacją procesów partycypacyjnych, opartych głównie na konsultacjach społecznych. Poza częścią teoretyczną w publikacji znalazła się też część bardziej praktyczna, przybliżająca podstawowe narzędzia ułatwiające procesy partycypacyjne, zawierająca również listę kontrolną, przydatną tuż przed rozpoczęciem procesu partycypacyjnego. Publikacja powstała wprawdzie z myślą o ułatwieniu pracy małym samorządom, jednak może być pomocna także bardziej zaawansowanym organizatorom procesów partycypacyjnych.

Publikacja powstała, by – zgodnie z tytułem – inspirować czytelników do podejmowania działań podnoszących jakość polskiego społeczeństwa obywatelskiego. „Inspirator obywatelski” to inicjatywa mająca na celu wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego, swoiste narzędzie edukacyjne skierowane do dwóch grup odbiorców. Pierwsza zasadnicza grupa to ci, którzy z pomocą publikacji-podręcznika sami mogą podjąć działania edukacyjne, czyli m.in. bibliotekarze – osoby pracujące w miejscach, gdzie z założenia zdobywa się wiedzę, ale też w pewien sposób pełniących funkcję ośrodków kształcenia obywatelskiego. Drugą grupę odbiorców stanowią sami obywatele. Motyw przewodni tej publikacji to bowiem koncepcja nieformalnej edukacji obywatelskiej, zakładająca elastyczność, co pozwala na praktykowanie jej wszędzie i przy dowolnej okazji. W pierwszej części „Inspiratora...” znajdziemy artykuły wprowadzające w samo zagadnienie nieformalnej edukacji obywatelskiej wraz z uzasadnieniem potrzeby jej wdrażania oraz wskazówkami dot. jej praktykowania, ze szczególnym uwzględnieniem bibliotek publicznych. Część druga, bardziej obszerna tematycznie, poświęcona jest relacjom między edukacją obywatelską a wyzwaniami rozwojowymi społeczeństwa, wskazując tu nową rolę bibliotek. W tej części „Inspiratora...” można także zapoznać się z przykładami europejskich dobrych praktyk z zakresu nieformalnej edukacji obywatelskiej.

Poradnik to publikacja poświęcona jednemu z najważniejszych wyzwań, jakie stoją przed lokalnymi społecznościami – budowaniu dobra wspólnego. Pierwsza część poradnika przybliża samą ideę dobra wspólnego, ale też trudności, jakie napotkać można próbując tworzyć lokalnie wspólne dobro, a następnie wskazuje, co warto wiedzieć o środowisku lokalnym, aby właściwie rozumieć jego potrzeby i dzięki temu określić, co stanowi dla niego dobro wspólne. W drugiej części publikacji znajdziemy opis specyfiki animacji bazującej na idei wspólnego dobra oraz praktyczne rady, jak tworzyć partnerstwo na rzecz dobra wspólnego, uwzględniające rolę lidera w trosce o dobro wspólne. Poradnik zamykają opisy projektów zrealizowanych w ramach dwóch edycji programu Lokalne Partnerstwa Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.

Publikacja to obszerny i wciąż aktualny swoisty podręcznik tworzenia oraz funkcjonowania Domu Sąsiedzkiego – miejsca, w którym mieszkańcy danej dzielnicy, osiedla etc. mogą aktywnie działać na rzecz swojego otoczenia i innych współmieszkańców, w oparciu o własne siły i zasoby. Przestawiona tu idea Domów Sąsiedzkich zakłada nie tylko wspieranie aktywności społecznej mieszkańców oraz odpowiadanie na potrzeby lokalnych społeczności, lecz przede wszystkim długofalowość tych działań. W publikacji po zapoznaniu się z tłem historycznym powstawania Domów Sąsiedzkich i założeniami do opracowania modelu Domu Sąsiedzkiego znajdziemy więc dokładne wytyczne organizacyjne, wskazówki dot. ewaluacji działań, ale również informacje uwzględniające aspekty finansowe oraz prawne, niezbędne przy planowaniu działania wymagającego, ze swego założenia, długiej perspektywy czasowej.

Poradnik powstał jako zwieńczenie projektu Włączenie nowych technik konsultacyjnych do procesu konsultacji polityk publicznych w Gminie Wrocław realizowanego przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej - Ośrodek Kształcenia Samorządu Terytorialnego im. Waleriana Pańki w partnerstwie z Gminą Wrocław. Poradnik zawiera refleksje i profesjonalne doświadczenia dotyczące wdrażania nowych technik konsultacyjnych. Opisuje poszczególne metody i techniki konsultacyjne, wskazuje na sposoby ich stosowania i możliwe korzyści jak i zagrożenia płynące z ich wdrażania.  Treści zawarte w poradniku  odnoszą się również bezpośrednio do doświadczeń i dobrych praktyk związanych z konsultacjami społecznymi wdrażanymi we współpracy międzysektorowej – między jednostkami publicznymi a organizacjami pozarządowymi.

Publikacja powstała w ramach projektu „Gdański model wolontariatu seniorów – krok I” realizowanego przez Regionalne Centrum Wolontariatu w Gdańsku,  dofinansowanego ze środków Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2012-2013.  Celem projektu było opracowanie zasad współpracy oraz aktywizacji społecznej osób  powyżej 60 roku życia. Znajduje to odzwierciedlenie w przedstawionym modelu aktywności społecznej seniorów. Ciekawe i innowacyjne  rozwiązanie w ramach modelu to zaproponowany przez jego twórców Gdański Fundusz Senioralny. Drugim filarem modelu było wypracowanie formuły funkcjonowania wolontariatu seniorów. Model przedstawiony w publikacji wynika z przeprowadzonej i opisanej w pierwszej części diagnozy problemowej. Następnie twórcy przedstawiają wypracowane narzędzia i metody aktywizacji społeczno-obywatelskiej seniorów. Na ostatnią część publikacji składa się zbiór wybranych dobrych praktyk zrealizowanych w ramach w/w projektu. 

Publikacja dotyczy zagadnień związanych z projektowaniem przestrzeni publicznych wraz z jej użytkownikami – mieszkańcami. Skupiając się na konkretnym ich rodzaju – ulicach prowadzi czytelnika przez proces realizowania założeń przestrzennych przy uwzględnieniu zaangażowania przyszłych użytkowników. Prezentowana publikacja wyróżnia się obszarem w którym istnieje  możliwość włączenia działań partycypacyjnych w projektowanie przestrzeni – infrastruktury drogowej. Zawiera ona wskazówki do stworzenia strategii transportowych, przykładowe ich cele, etapy realizacji, konieczne do uwzględnienia elementy składające się na ten rodzaj infrastruktury drogowej i założenia partycypacyjne w projektowaniu oparte o tzw. dialog drogowy. Omawiany model działania zobrazowany jest studium przypadku dialogu drogowego dotyczącego realizacji przestrzennych w  Toruniu. Ostatnia część publikacji zawiera przykładowe formularze przydatne do realizowania badań ulicy.  Publikacja powstała w ramach projektu „Przepis na ulicę”, realizowanego w ramach programu Obywatele dla Demokracji przez Pracownię Zrównoważonego rozwoju, finansowanego ze środków Europejskiego Obszaru Gospodarczego we współpracy z Miejskim Zarządem Dróg w Toruniu. Partnerem projektu był Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Publikacja jest kontynuacją „Przewodnika wspólnego planowania” wydanego przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” w ramach projektu współfinansowanego przez Szwajcarię (szwajcarski program współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej).Publikacja zawiera opis działań przeprowadzonych przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” we współpracy z przedstawicielami komórki Innowacje Społeczne Parku Naukowo-Technologicznego oraz Centrum Aktywności Seniora (CAS), w ramach którego działa Gdyński Uniwersytet Trzeciego Wieku (GUTW). Gdynia to miasto z wdrożoną wiele lat temu wieloaspektową polityką senioralną. Mając na względzie rosnącą populację osób starszych oraz ich zainteresowanie działalnością CAS i GUTW przeprowadzono szereg działań konsultacyjno-ewaluacyjnych dot. nie tylko oferty i sposobu funkcjonowania tych instytucji, ale również mających na celu zgłaszanie przez samych badanych pomysłów na lepsze dostosowanie działalności CAS i GUTW do ich potrzeb, poruszono też wątek oferty Miasta Gdyni kierowanej do seniorów. Przewodnik to wciąż aktualny modelowy scenariusz badawczy, zawierający oprócz opisu poszczególnych jego etapów także uwagi dot. analizowania danych o użytkownikach instytucji oraz rozwiązania pozwalające na uzyskanie szerszego spektrum badawczego przy przeprowadzaniu podobnego procesu partycypacyjnego. 

Narzędziownik to praktyczny poradnik oparty na doświadczeniach współpracy z mieszkańcami Wrocławia dwóch organizacji pozarządowych - Fundacji Dom Pokoju i Fundacji na Rzecz Studiów Europejskich. Jest on uzupełnieniem do publikacji Włączenie nowych technik konsultacyjnych do konsultacji społecznych we Wrocławiu. Przedstawia on według przyjętego schematu najważniejsze narzędzia oraz modele działania włączające społeczność lokalną / mieszkańców miasta / obywateli w proces decyzyjny. Każda z propozycji zawiera krótki opis narzędzia, sytuację czy działanie w którym może ono zostać zastosowane, proces rekrutacji uczestników, najważniejsze etapy działania, efekt oraz rekomendacje. Co więcej każda z propozycji uzupełniona jest o spis plusów i minusów oraz studium przypadku pokazujące narzędzie czy model w praktycznym kontekście. Opisy nie są mocno rozbudowane, publikacja ma charakter informacyjny, wprowadzający w zagadnienie, pozwalające zorientować się na czym polega podstawowa charakterystyka narzędzi partycypacyjnych. Ten sam układ opisu pozwala na porównanie poszczególnych propozycji.

Raport O partycypacji. Podsumowanie badań i analiz dotyczących partycypacji obywatelskiej w Polsce jest kolejnym z takich opracowań które przygotowała Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”. Ma więc on istotną wartość z punktu widzenia ciągłości analizy i obserwacji zagadnienia partycypacji obywatelskiej w zmieniającej się rzeczywistości społeczno-politycznej, w której zagadnienie to staje się nie nowym podejściem a preferowanym zarówno na poziomie lokalnym jak i ogólnopolskim. Raport jest omówieniem przeprowadzonych badań oraz kwerendy danych zastanych dotyczących partycypacji obywatelskiej. Zarówno badania jak i kwerenda były ograniczone merytorycznie ze względu na obszerność materiału – metodologia badań omówiona została w ostatnim rozdziale. Pozwala to z jednej strony zapoznanie się na początku z materiałem właściwym raportu, z drugiej zaś może być wykorzystane jako efektywny wzór dla przyszłych badań z tego zakresu. Materiał oraz badanie to wynik projektu Konsultacje z zasadami, realizowanego przez Pracownie Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” z Fundacją Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych i współfinansowanego z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji. Raport rozpoczyna się od przedstawienia szerokiego kontekstu udziału obywateli w sferze publicznej w Polsce. Następnie wskazuje dostępne na czas powstawania raportu rozwiązania i regulacje umożliwiające działania partycypacyjne, włączające obywateli w działania decyzyjne. A są to referenda lokalne, inicjatywy lokalne, fundusz sołecki oraz budżet partycypacyjny. Omówione zostają przy tej okazji skala wykorzystania poszczególnych rozwiązań oraz jeśli było to możliwe zmiana w czasie jaka zaszła w ich obrębie. Odrębnym zagadnieniem przedstawionym w raporcie jest udział organizacji pozarządowych w lokalnych konsultacjach społecznych.

To wzorcowy przewodnik obywatelski dla wszystkich tych, którzy poprzez swoją aktywność chcą realnie wpłynąć na zmiany w mieście i najbliższej okolicy. Zawiera podstawowe informacje dot. funkcjonowania miasta i jego instytucji, uwzględniając szczegółowy zakres ich działalności, przede wszystkim jednak daje wiedzę dot. konkretnych narzędzi, programów itp., z jakich można skorzystać przy podejmowaniu działań na rzecz miasta i/lub jego mieszkańców, a także licznych podmiotów, z którymi można współdziałać. To nie tylko baza danych, ale dokładny informator, zwiększający jednocześnie świadomość mieszkańców miasta i promujący odpowiedzialne, zaangażowane podejście do miejsca, w jakim mieszkają oraz do innych współmieszkańców. Każdy z czterech rozdziałów krok po kroku pokazuje, jak konsultować i opiniować projektów miejskie, a następnie – jak uczestniczyć w ich tworzeniu i wdrażaniu. Przewodnik zamyka indeks najważniejszych haseł pozwalających sprawniej wyszukiwać żądane treści.

Projekt zrealizowany został przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych, dofinansowany ze środków Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020.

 To projekt opisujący obszary i formy aktywności społecznej oraz uczestnictwo obywatelskie seniorów w Lublinie, zamieszkujących wybrane dzielnice. Jako aktywność społeczną przyjęto udział badanych we wszelkich działaniach grupowych podejmowanych w swoich społecznościach na rzecz innych osób lub dla tzw. dobra wspólnego, przejawiających się nie tylko jako uczestnictwo w formalnych organizacjach pozarządowych, ale także we wspólnotach nieformalnych (np. parafialnych) oraz działaniach podejmowanych indywidualnie (np. pomoc sąsiedzka). W ramy partycypacji obywatelskiej wpisano natomiast zaangażowanie w działanie demokratycznych struktur organizacji państwowej i/lub struktur samorządu lokalnego (w tym m.in. udział w konsultacjach społecznych, budżecie partycypacyjnym, wyborach na wszelkich szczeblach, lecz również zainteresowanie wydarzeniami w kraju, mieście oraz dzielnicy). Z uwagi na pogłębiające się starzenie demograficzne społeczeństwa polskiego badanie daje obraz aktywności w wymienionych obszarach bardzo istotnej grupy. Ustalona próba badawcza nie jest wprawdzie liczebna, ale na uwagę zasługuje rozkład procentowy kobiet i mężczyzn, odzwierciedlający propocję występującą w całej polskiej populacji osób powyżej 60 roku życia, wyodrębniono także kategorie wieku. Przede wszystkim jednak uwzględnić należy miejsca, w których typowano badanych –pierwszy kontakt z badanymi odbywał się poza miejscami gromadzącymi zwykle najbardziej aktywnych i zaangażowanych seniorów (np. kluby seniora, osiedlowe domy kultury), oraz szczegółowość badania, mimo stosunkowo niedługiego czasu trwania wywiadu (ok. 30-40 min.). We wnioskach seniorzy wyłaniają się jako grupa o istotnym kapitale społecznym, której potencjał powinien być na szczeblu lokalnym wykorzystywany wieloobszarowo, czemu sprzyjać mogłoby działanie wg zawartych w raporcie rekomendacji.

Poradnik przedstawiający najważniejsze etapy postępowania przy podejmowaniu oddolnych inicjatyw lokalnych, uwzględniający również możliwość skorzystania z zaproponowanych rozwiązań przez organizacje pozarządowe oraz przedstawicieli sektora publicznego. Wprowadza jako model działania model 3P – Przygotuj, Przeprowadź, Pokaż inicjatywę lokalną. Tak też zbudowana jest struktura poradnika w przyjaznym układzie graficznym, wyszczególniającym różnego rodzaju treści składające się na jego całość.
W publikacji omówiono najważniejsze etapy przygotowania zarówno pod względem formalnym jak i merytorycznym inicjatywy lokalnej z uwzględnieniem zapisów Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Wskazuje zarówno na przydatne wzory postępowań jak i na przykłady dobrych praktyk oraz możliwych obszarów wykorzystania. Ciekawe w modelu wydaje się dostrzeżenie istotności upubliczniania działań lokalnych jako ważnego czynnika wpływającego na finalny rezultat podjętych działań ale także jako elementu edukacyjnego w zakresie aktywności obywatelskiej.
Poradnik zawiera zarówno rozwiązania z zakresu prawnego jak i zakresu budowania współpracy między mieszkańcami a samorządami lokalnymi. W poradniku znajdują się także przykładowe wzory dokumentów niezbędne np. przy podejmowaniu uchwały samorządu o inicjatywie lokalnej. 

Publikacja ma charakter poradnika skierowanego do nauczycieli i nauczycielek  jak i do uczniów i uczennic czy rodziców zainteresowanych wdrożeniem w szkole budżetu partycypacyjnego (BP).

Zawiera część bardziej teoretyczną dotyczącą terminów, definicji czy też opisu wartości, na których należy budować szkolny budżet partycypacyjny, i praktyczną opisującą krok po kroku jak tworzyć szkolny BP. W poradniku znajduje się krótki opis doświadczeń z pilotażowego wdrożenia BP w 8 warszawskich szkołach jak i .wzory dokumentów ułatwiających wdrożenie tego narzędzia partycypacji w szkole.

Artykuł dotyczy wykorzystania technik informacyjnych przez administracje publiczną w komunikacji z mieszkańcami i ich partycypacji. Autorzy koncentrują się na partycypacji społecznej on-line w kontekście planowania przestrzennego. Celem publikacji jest opisanie standardów e-partycypacji.

Autorzy rozpoczynają od opisu form e-partycypacji w procesie planowania przestrzennego. Następnie charakteryzują uwarunkowania prawne partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym w Polsce oraz profil użytkowników systemów e -partycypacji.

Kolejny rozdział artykułu dotyczy badań empirycznych - analizy stron internetowych wybranych gmin. Z opisu wyników badań autorzy przechodzą do formułowania standardów w planowaniu przestrzennym. Dzielą je na kategorie: standard minimalny - wynikających z ustawy, standard powszechny (publikowanie treści planistycznych w internecie), standard prospektywny (docelowy, przyszłościowy).

Photo by Tobias on Unsplash

Autorzy publikacji dostrzegają dużą wartość zaangażowania mieszkańców w proces tworzenia planów miejscowych. Podkreślają, że  partycypacja w zakresie uchwalania prawa miejscowego stanowi jeden z niewielu obszarów, w którym dialog społeczny jest narzucony ustawowo, jednak w praktyce jest realizowany w minimalnym zakresie, w sposób zniechęcający do partycypacji. Stąd powstał pomysł na projekt pilotażowy rozszerzenia konsultacji społecznych w procedurze uchwalania planów miejscowych. Podsumowaniem zdobytych doświadczeń jest ta publikacja.
W pierwszej części przedstawione zostały studia przypadku związane z partycypacyjnym tworzeniem planu w trzech miejscach Warszawy (Targówek Mieszkaniowy, Sadyba i Ursynów).
Część druga to narzędziownik, czyli przetestowane różne narzędzia docierania z wiedzą o planie miejscowym i konsultacjach projektów planów do mieszkańców.Opisano m.in. spacer architektoniczny, warsztaty diagnostyczne, geoankietę, makietę, i inne formy.
Trzeci rozdział to wnioski dotyczące wdrażania partycypacji na bazie przeprowadzonych konsultacji. Autorzy opisują w nich wyzwania i pozytywne strony rozszerzonej partycypacji w tworzeniu planów miejscowych.
Część czwarta to refleksje ekspertów na temat idei, postaw, narzędzi, które mogą czynić partycypację w planowaniu przestrzennym bardziej efektywną.
Następnie w części piątej zostają opisane dobre praktyki z miast europejskich takich jak Rotterdam, Amsterdam, Oslo, Londyn.
Całość publikacji zamyka rozdział podsumowujący wiedzę czym jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP), co zawiera, po co i kto go robi, itp. Zawiera także instruktaż jak czytać MPZP.

Celem tej publikacji jest wzrost efektywności mechanizmów konsultacji społecznych. Publikacja powstała, aby podręcznik dla nauczycieli pracujących z młodzieżą na lekcjach poświęconych aktywności obywatelskiej, np. budżetowi partycypacyjne-mu czy konsultacjom społecznym.
Składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej.
Część teoretyczna zawiera definicje konsultacji społecznych i budżetu partycypacyjnego oraz innych form aktywności obywatelskiej, jak i opis metod konsultacji przydatnych w nauczaniu (kawiarenka obywatelska, spacery badawcze, world Cafe, kropkokracja, mapowanie problemu i inne).
Część druga to gotowe scenariusze zajęć dotyczące różnych form partycypacji społecznej.

Publikacja powstała jako rezultat współpracy autorów z 25 gminami z województwa kujawsko-pomorskiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego i zachodnio - pomorskiego w przygotowaniu i realizacji konsultacji społecznych w obszarze planowania przestrzennego. Jej celem jest pokazanie pozytywnych przykładów włączania obywateli w podejmowanie decyzji, a także rozwiązania i techniki, które okazały się skuteczne w konsultacjach realizowanych w trudnym dla partycypacji obszarze planowania przestrzennego.

W publikacji opisano tak doświadczenia gmin, które brały udział w konsultacjach, jak i konkretne techniki konsultacyjne, które sprawdziły się w konsultowaniu dokumentów planistycznych m.in. spotkania konsultacyjne, spacer badawczy, world cafe, zogniskowane wywiady grupowe, makiety przestrzeni, geoankiety i inne.

W kolejny rozdział poświęcony został włączeniu w konsultacje grup i specjalnych potrzebach funkcjonalnych.

Publikacja opisuje prawny i historyczny kontekst planowania przestrzennego w Polsce i związane z tym dysfunkcje. Następnie opisuje jak stworzyć dobry plan przestrzenny, kładąc duży nacisk na zaangażowanie w ten proces mieszkańców i innych interesariuszy. W końcu prezentuje wyzwania i trendy współczesności tj. zwarte miasto, starzenie się społeczeństwa, społeczeństwo obywatelskie, zmiany klimatyczne, które kształtują obraz współczesnego miasta.

Podręcznik ma na celu przekonanie, że wczesna partycypacja społeczna ułatwia sporządzanie planów przestrzennych, ogranicza ilość sporów i konfliktów, zazwyczaj wydłuża sam proces, jednak sprawia , że rezultaty są lepsze od czysto eksperckiego planowania. Publikacja definiuje czym jest partycypacja społeczna i jak prowadzi się ten proces. Wskazuje, które elementy partycypacji społecznej wynikają z regulacji prawnych dotyczących planowania przestrzennego. Podręcznik opisuje podstawowe zasady partycypacji w planowaniu przestrzennym. Prezentuje narzędziownik, czyli zbiór technik wykorzystywanych w procedurach planistycznych. Pokazuje dobre praktyki, umożliwia zapoznanie z przykładami wprowadzania dodatkowych (wykraczających poza wymogi ustawowe) działań partycypacyjnych do procedury planistycznej.

Przewodnik definiuje czym jest panel obywatelski oraz opisuje jego znaczenie dla procesów demokratyzacji podejmowania decyzji. Następnie krok po kroku opisuje procedurę organizacji panelu: począwszy od wyboru tematu panelu, czas jego trwania, wybór panelistów i system ich wynagradzania, facylitacja całego procesu, podejmowanie decyzji – sprawdzanie konsensusu, na wdrażaniu rekomendacji skończywszy. W całym opisie autor odwołuje się do polskich regulacji prawnych oraz do przykładów tak krajowych jak i zagranicznych. Na końcu opisuje panel jako stały element demokracji oraz przedstawia standardy organizacji paneli obywatelskich.

Celem publikacji jest opisanie podejmowanych przez miasta działań, włączających mieszkańców w zarządzanie samorządem lokalnym.  W raporcie koncentrują się na partycypacji publicznej, werdykalnej, pomijają zagadnienia partycypacji horyzontalnej. Publikacja opisuje różne narzędzia partycypacji zaczynając od konsultacji społecznych, przez budżet obywatelskich  na inicjatywie uchwałodawczej kończąc. Została podzielona na trzy części: "Wnioski i rekomendacje" (zawiera obserwacje podsumowujące monitoring oraz wnioski dla osób kształtujących politykę miejską na poziomie krajowym lokalnym jak i do sektora badawczego), "Monitoring" (zawiera szczegółowe wyniki badań własnych jak i wnioski z analizy publikacji i badań prowadzonych przez inne organizacje, instytucje), "Spojrzenie w głąb"(zawiera zagadnienia związane z konsultacjami dokumentów planistycznych oraz budżetem obywatelskim) W ostatniej części autorzy szczegółowo analizują budżet obywatelski  - jego genezę, różne formy. Jako studium przypadku został przedstawiony budżet obywatelski w Dąbrowie Górniczej. Prócz prezentacji w każdym z rozdziałów różnych narzędzi za pomocą, których mieszkańcy mogą wpływać na sposób , w jaki funkcjonuje ich miasto, część publikacji jest poświęcono aktywności wyborczej w wyborach lokalnych.

Publikacja   składa   się   z   dwóch   części.   Pierwsza   z   nich   opisuje   standardy   działania  rad  pożytku,  w  oparciu  o  rozwiązania  modelowe  i  kulturę  współpracy, czyli na normy i wartości ją  wyznaczające. Jak zaznaczyła jedna z autorek kultura współpracy wciąż nie nadąża za uregulowaniami formalno - prawnymi. W tej części zdefiniowane zostały  zasady  współpracy określone w Ustawie jako: pomocniczość, suwerenność stron, partnerstwo, efektywność, uczciwa konkurencja i jawność.  Następnie opisane zostały płaszczyzny i obszary  modelu współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych i postawiono pytanie  gdzie jest w nich miejsce na rady działalności pożytku publicznego. Kolejnym punktem tej części publikacji jest opisanie standardów działania RDPP tzw. standardu minimalnego,  często wynikającego wprost z zapisów Ustawy,  jak  również standardów rekomendowanych,  które zostały sformułowane na  bazie dobrych praktyk pracy istniejących już rad pożytku. Druga część publikacji pokazuje praktyczne rozwiązania – przykładowe uchwały z załącznikami lub wzory  uchwał.

Model opisuje krok po kroku jak przeprowadzić proces badania usług społecznych, w których można spodziewać się zwiększenia jakości lub efektywności w wyniku zmiany finansowania  na kontraktowanie. Autorzy definiują czym jest jakość i efektywność w usługach społecznych i jakie są kryteria ich oceny. Następnie opisują etapy realizacji badania i metody badawcze i przechodzą do zasad samego przeprowadzania badań. Szczegółowo przedstawiają  zestawienie kryteriów, grup badanych i metod badawczych. Pokazane zostają finalne  wersje  produktów -12 narzędzi badania jakości  usług społecznych  na  rzecz  wieloletniego  ich  kontraktowania, testowanych w 9 gminach oraz  15 narzędzi badania efektywności usług społecznych  na  rzecz  wieloletniego  ich  kontraktowania, testowanych w 9 gminach.
W kolejnej części publikacji opisane są ogólne zasady dotyczące wykonywania zadań publicznych wynikające z ustawy o finansach publicznych, tryb realizacji zadań w oparciu o przepisy prawa.
Następnie autorzy przechodzą do analizy wewnętrznej zarządzania jednostką samorządu terytorialnego.
Kolejny rozdział poświęcony jest wyborowi  agenta   zarządzającego   zmianą, czyli podmiotu kolegialnego odpowiedzialnego za   przeprowadzenie procesów  związanych z oceną efektywności i jakości usług publicznych świadczonych na rzecz  społeczności lokalnej lub w regionie.
Następnie autorzy przedstawiają schematy zasad i procedura kontraktowania usług z NGO, wynikające z obowiązujących przepisów, w perspektywie rocznej i wieloletniej, i analizują ryzyka związane z wdrożeniem Wieloletniego Kontraktowania Usług Społecznych (dalej WKUS). 
W kolejnej części przedstawione zostają finalne  wersje  produktów -17  narzędzi  budowania  lokalnej współpracy  na  rzecz  zmiany  sposobu  finansowania  usług  społecznych  na  wieloletnie kontraktowanie, testowanych w 9 gminach. W złącznikach można znaleźć ramowe programy szkoleń związane z wdrożeniem WKUS, scenariusze badań, wzory dokumentacji m.in. umowy WKUS, uchwały dotyczącej Wieloletniego Programu Współpracy z NGO, wzór Wieloletni Program Współpracy z NGO, itp. 

W artykule przedstawiono zjawisko partycypacji społecznej jako narzędzia komunikacji na przykładzie wybranych polskich miejscowości m.in. Szczecina, Poznania, Krakowa, Warszawy oraz Łodzi. Głównym celem analizy jest pokazanie istotności partycypacji społecznej jako procesu, w którym mieszkańcy współdzielą władze w mieście. Zaprezentowano definicje takich zjawisk, jak partycypacja społeczna, społeczeństwo obywatelskie i komunikacja społeczna. Na podstawie przedstawionych dobrych praktyk zostały wyciągnięte i opisane wnioski dotyczące znaczenia, istotności zjawiska partycypacji społecznej.